جامعه توحیدی و غیرتوحیدی از منظر امام خمینی (ره)
به گزارش گروه اجتماعی دفاعپرس، طبق دیدگاه تضاد، ثبات اجتماعی از طریق گروههای متعدد، مستقل و رقیب و برخورد دیدگاهها حاصل میشود. طبق این دیدگاه، کشمکش و تضاد، قوه محرک روابط انسانی است و توزیع نابرابر منابع ارزشمند مانند پول، قدرت، حیثیت و فرصتهای شغلی، باعث ایجاد تضاد و سبب بروز جرائم، آشوبها، اعتراضات و نهضتهای اجتماعی میشود.
مفهوم جامعه از دیدگاه امام
میتوان گفت دیدگاه امام به جامعه به پارادایم نظم نزدیکتر است با این تفاوت که افراد جامعه دارای اختیار و آگاهی هستند و می توانند سرنوشت خودشان را رقم بزنند.
در ادامه به بعضی از نکات برجسته اندیشه امام پیرامون جامعه می پردازیم:
1- اصالت فرد و جامعه
از دیدگاه امام، جامعه چیزی سوای افراد نمی باشد و افراد هستند که موجبات تشکیل جامعه اسلامی را فراهم می آورند. ولی در عین حال برای جامعه وجودی مستقل قایل است که ماهیتی مستقل برای خود دارد. امام فطرت اجتماعی انسان را علت اصلی تشکیل جامعه می داند و یادآور می شود که نوع انسان در دنیا قادر به زندگی انفرادی نیست.
«زندگانی انفرادی [در دنیا] برای هیچکس میسور نیست، مگر آنکه از جامعه بشریت خارج شده به حیوانات وحشی ملحق گردد؛ و زندگانی اجتماعی چرخ بزرگش بر اعتماد مردم به یکدیگر می چرخد.»
امام در جای دیگر افراد جامعه را به قطرات باران و خود جامعه را به نهر ها، سیل و دریا تشبیه می کند و تصریح می کند که «هر قطره ای تا اجتماعی نباشد کاری از آن نمی آید... اینها با هم که مجتمع شدند این ضریب آن قطرات است.»
با توجه به مطالب گفته شده می توان گفت که امام دیدگاه تلفیقی نسبت به اصالت جامعه وفرد دارد زیرا ضمن اینکه برای فرد اصالت قائل است ولی تصریح مـی کند که فرد به تنهایی قـدرتی ندارد و تا اجتماعی نباشد قادر به انجام کاری نیست.
2- اختیار و اجبار
در قرائت امام، هر نوع جبری، اعم از جغرافیایی، تاریخی، ساختاری و اجتماعی، نفی میشود. ضمن آنکه ایشان هرگز از تأثیر و تأثر عوامل محیطی و اجتماعی و تاریخی بر انسان و اجتماع انسانی غفلت نمیکنند. بنابراین، تعامل میان جامعه و فرد برقرار میشود، اما اصالت به انسان داده میشود؛ زیرا انسان در اندیشه ایشان، فاعل مختار است.
3- تشبیه جامعه به ارگانیسم
در جامعه ارگانیکی همبستگی ارگانیک نه از همانندی های جامعه بلکه از تفاوت هایشان پرورش می یابد. این گونه همبستگی فرآورده تقسیم کار است. هرچه کارکردهای یک جامعه تفاوت بیشتری یابند، تفاوت میان اعضای آن نیز فزون تر خواهد شد. اعضای این جامعه به وظایف و نقش های تمایز یافته به شدت وابسته هستند. وابستگی متقابلشان بیشتر است و کمتر به باورهای مشترک می رسند. خصلت ارگانیسم موجود زنده این است که اعضا در عین تفاوت با هم، هرکدام وظیفه مشخص و متمایزی به عهده دارند و به سوی یک هدف مشترک تلاش می کنند.
دیدگاه امام نسبت به جامعه دیدی ارگانیکی است و در سخنان خود جامعه را به ارگانیسم موجود زنده تشبیه نموده است.
در نگرش امام، جامعه بشری همانند افراد انسانی، مبتلا به نقایص، گرفتاری ها و بیماری هایی می شود و لذا باید در صدد درمان و اصلاح خویش برآید.
4- تعامل فرد و جامعه
از دیدگاه امام خمینی، همواره میان فرد و جامعه تعامل برقرار است. به عبارت دیگر، ایشان شکل گیری و رشد اجتماعی و فردی رفتارهای انسانی را در ارتباط متقابل روانشناختی و جامعه شناختی می دانند. این در حالی است که مارکسیست ها بر تأثیر جامعه شناختی تأکید می ورزند و لیبرالیست ها بر بعد روانشناختی انگشت می گذارند.
ایشان در زمینه تأثیر جامعه بر فرد معتقدند:
«انسان در اجتماعات بزرگ، نظیر راهپیماییها تحت تأثیر واقع می شود و چه بسا که از خود بیخود شود و از یک شعار و فریاد بی توجه تبعیت کند.»
وقتی یک جامعه ای راه افتاد، آن هم که نخواهد، قهراً کشیده می شود... وضع جامعه و اجتماع اینطوری است.»
امام درباره تأثیر فرد بر جامعه بر این باورند:
«عمل یک شخص در یک جامعه اثر دارد... عمل هر یک از شما تأثیر دارد، وقتی شما یک عمل زشتی کردید، دیگران هم که می بینند در آنها تأثیر می کند. وقتی شما یک عمل صالحی انجام دادید، دیگران هم وقتی که می بینند در آنها تأثیر می کند».
«کسی که به یک ملتی سلطه دارد، به یک ملتی حکومت دارد، این چنانچه عدالت پرور باشد، دستگاه او عدالت پرور خواهد شد؛ قشرهایی که به او مرتبط هستند، قهراً به عدالت گرایش پیدا می کنند.»
جامعه مطلوب از دیدگاه امام خمینی
مواضع و دیدگاههای امام در قبال جامعه، مانند هر متفکر دیگری، تحت تاثیر مبانی کلی تری قرار دارد که بدون شناخت و توجه به آنها، فهم مواضع ایشان دشوار خواهد بود. یکی از مهم ترین این مبانی اسلام و قرآن است که به نظر امام در هر عصر و زمان و متناسب با هر سطح پیشرفت، امکان تمسک به آن وجود دارد.
امّت از نظر قرآن همان جامعه مطلوبی است که مسلمانان به دنبال آن هستند و در پی تحقق این جامعه است که مدینه فاضله برای انسانی که قصد رشد در این جهان را دارد ظهور می یابد. این جامعه که صفت واحد برای آن ذکر شده در پناه یک پروردگار یگانه و هدف مشخص شکل می گیرد که دارای برنامه ای دقیق و حساب شده است. به وضوح می توان دریافت که جامعه مطلوب در قرآن جامعه ای است که بر اساس احکام اسلام بنا نهاده شده است.
امام خمینی جامعه را در طول نظام هستی تفسیر و تأویل میکنند؛ یعنی آفریننده و پروردگار هستی برای هدایت جامعه توسط انبیای الهی، برنامه و دستورالعملهای سعادت بخش و تکامل بخش فرستاده و در اختیار انسان ها گذاشته و انسان ها را به پیمودن راه کمال و سعادت دعوت کرده است.
امام انواع جامعه بشری را قابل تفکیک می داند که برخی از انواع آن به اختصار عبارتند از: جامعه عدل، جامعه زنده، جامعه سالم، جامعه مترقی، جامعه آزاد، جامعه توحیدی، جامعه اسلامی، جامعه انقلابی، جامعه حیوانی، جامعه مصرفی و جامعه سفیه.
امام خمینی (ره) به طور کلی جوامع را به لحاظ نظری به دو گونه کلی جامعه توحیدی و جامعه غیرتوحیدی تقسیم می کند.
جامعه توحیدی از منظر امام، همانند یک انسان کامل و متعادل است که همه ارکان، عناصر و اعضای جسمی و روحی آن با نظم و هماهنگی با یکدیگر و به صورتی صحیح و تربیت یافته، بدون مداخله در وظایف هم، با حسن انجام وظیفه و با مشارکت و همدردی، به سوی مقصد متعالی خویش در حرکت است.
جامعه توحیدی معنایش این است که همه اینها به خدا فکر کنند، توجه به خدا داشته باشند نه هرج و مرج باشد... یعنی همه آمدند با هم به طور وحدت کلمه، وحدت فکر... اما چنانچه انسجام پیدا بکنیم، همه گروهها پشتیبان هم باشند. جامعه توحیدی به این معنا پیدا بشود که همه پشتیبان هم و همه با وحدت کلمه و با وحدت نظر، بدون اینکه یکی بگوید نه، یکی بگوید آری، اگر این طور بشویم انشاءالله پیروز هستیم.»
با توجه به اندیشه و سخنان امام و از آنجایی که اسلام کاملترین دید را از توحید ارائه داده است، جامعه اسلامی را می توان مصداق جامعه توحیدی و جامعه مطلوب امام خمینی دانست.
امام خمینی (ره) به ملتهای جهان شجاعت استکبارستیزی بخشید/ معامله با دشمن در تفکر امام جایگاهی نداشت
گروه حماسه و جهاد دفاعپرس: ۱۴ خرداد سالروز ارتحال حضرت امام خمینی (ره) است. مردی که با استناد به رهنمودهای قرآن و اسلام و عزم جدی که برای سرنگونی رژیم ظالم و منحوس پهلوی داشت، توانست با دستان خالی و پشتیبانی مردم حکومتی را بر مبنای قوانین اسلام در ایران بهوجود آورد که پیامهای این اقدام تاریخی امام راحل امروزه نیز موجب دگرگونی ملتها و بیداری آنها در مقابل عاملان آمریکا بهویژه در کشورهای اسلامی شده است.
به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی پای سخنان «محمدحسن قدیریابیانه» سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در مکزیک، نشستیم.
دفاعپرس: نقش اندیشه امام راحل در القاء بیداری میان ملتهای ستمدیده جهان چه بوده است؟
مستحضر هستید که امام خمینی (ره) انقلاب اسلامی را با تأسی از قرآن و رهنمودهای اسلام هدایت کرد و به همین دلیل بود که انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ به پیروزی رسید. این درحالی است که رژیم پهلوی تمام امکانات و تجهیزات را برای مقابله با امام خمینی (ره) در اختیار داشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز دشمنان تمام تلاش خود را انجام دادند تا مانع انتشار پیام انقلاب به کشورهای جهان شوند، اما شاهد بودیم که این انقلاب نه تنها رژیم منحوس پهلوی را که مورد حمایت آمریکا، شوروی و چین بود، نابود کرد بلکه نقطه عطفی در جهان اسلام شد. اتفاقی که بهدنبال آن موجب تحولات گسترده در جهان بهویژه جهان اسلام شد و انقلاب اسلامی ایران بود که وضعیت جهان را از تک قطبی به چند قطبی تبدیل کرد و قطب بزرگی به نام جهان اسلام را بیشتر از گذشته در کانون توجه همگان قرار داد.
امام خمینی (ره) معتقد بودند که این قرن، قرن اسلام است و در عمل نیز همین اتفاق افتاد و هرکجا که شاهد برافراشته شدن پرچم اسلام بودیم، پیروزیهای مختلفی حاصل میشد. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد بودیم که رژیم غاصب صهیونیستی با حمایت آمریکا در اغلب میادین پیروز بود، اما بعد از انقلاب اسلامی شکستهای مختلفی نصیب آنها شد. وضعیت طوری پیش رفته است که سران رژیم صهیونیستی که زمانی شعار «از نیل تا فرات» را سر میدادند، امروز دور خود دیوار کشیده و با این حال باز هم هراس دارند و از اتحاد جهان اسلام سردرگم شدهاند.
ایستادگی و مقاومت در مقابل استکبار جهانی و نمایش قدرت جمهوری اسلامی برای جهانیان الگو شده است و درحال حاضر شاهد آن هستیم که مبارزات ملتها با آمریکا در کشورشان شکل گرفته است. برخی مبارزات به پیروزی رسیده است و برخی دیگر درحال رسیدن به پیروزی و برخی از مبارزات نیز در مرحله آغاز شکلگیری است، لذا اندیشه و فلسفه امام خمینی (ره) که همان ایستادگی مقابل استکبار بود، امروز در اکثر کشورها نفوذ کرده است.
دفاعپرس: روش امام خمینی (ره) در شناخت دشمن و شناساندن آن به جهانیان چگونه بود؟
یکی از ویژگیهای بارز امام راحل، شناخت خوب و درست از دشمن بود، بهطوری که اهداف و برنامههای آنها را برملا میکرد و هرگز اهل معامله با دشمنان نبود. دشمنان از دیرباز بهدنبال اختلافافکنی بین مسلمانان بودند، چراکه خود آمریکاییها و حامیانش در منطقه به خوبی میدانستند که اتحاد جهان اسلام به ضرر آنها خواهد بود، به همین دلیل بود که امام (ره) مدام بر شعار وحدت جهان اسلام پایبند و معتقد بودند که این اتحاد زمینه پیروزی بر استکبار را فراهم میکند.
امام خمینی (ره) هراسی از بزرگترین قدرتهای جهان نداشت
امام خمینی (ره) به قرآن و رهنمودهای آن باور قلبی داشتند و به همین دلیل بود که از بزرگترین قدرتهای جهان هراسی نداشتند و به محض اینکه توطئه دشمنان را شناسایی میکردند، ملتهای اسلامی را به مقابله با آن دعوت میکردند. دشمنان همواره قبل از اینکه برنامههای شوم خود را در کشورهای اسلامی اجرا کنند، اول بهدنبال ترساندن ملتها میروند، اما امام راحل از آنجا که اعتقاد و اعتماد راسخی به قرآن و اسلام داشت، بدون هیچ هراسی مقابل آنها ایستاد و نتیجه این کار را هم امروز در ایستادگی ملتها مقابل آمریکا و گروههای تکفیری شاهد هستیم.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران به بهشت، جهنم و شهادت اعتقاد داشت، لذا عاقبت به خیری را در شهادت در راه خدا میدید و حتی بعد از قطعنامه ۵۹۸ نیز اعلام کردند که از خداوند خواستاریم تا باب شهادت را روی ملت ایران نبندد؛ بنابراین شهادت در دیدگاه امام خمینی (ره) کلید رسیدن به سعادت بود و از آنجا که تمام دیدگاههای امام برگرفته از قوانین اسلام بود، لذا در بدو ورودشان به کشور شاهد بودیم که چه استقبال باشکوهی از این مرد خدا صورت گرفت و استقبالی که در وداع با پیکر ایشان نیز رخ داد، در جهان بیسابقه بود.
نفوذ کلام امام با رحلت ایشان پررنگتر شد
دشمنان خیال میکردند که با رحلت امام نفوذ کلام و راه این فقیه والامقام از بین میرود، اما دقیقاً برعکس شد و این راه با انتخاب شایسته حضرت امام خامنهای (مد ظلهالعالی) نه تنها ادامه یافت، بلکه راه و منش امام خمینی (ره) تا جایی پیش رفت که موجب تحول در جهان شد. البته که ما هنوز در ابتدای راه هستیم و این مسیر همچنان ادامه خواهد داشت، انشاءالله.
دفاعپرس: چه تفاوتی بین رهبری حکومت اسلامی با رهبری سایر امتها وجود دارد و امام خمینی (ره) چه هدفی را در تشکیل حکومتی اسلامی دنبال میکردند؟
وقتی مردم به جمهوری اسلامی رأی دادند، لذا طبیعی است که نظام باید مبتنی بر قوانین اسلام هدایت و اداره شود و از همه مهمتر اینکه باید در رأس آن یک اسلامشناس قرار گیرد. البته «ولایت مطلقه» در تمام کشورها به نوعی وجود دارد و طبیعی است که در هر کشور و حکومتی یک نفر باید در موضوعات مختلف به خصوص در بحرانها حرف آخر را بزند. ولی تفاوت ولایت مطلقه فقیه در کشور ما با ولایت مطلقه در سایر کشورها این است که تمام قوانین و اقدامات براساس اسلام اجرایی میشود. این درحالی است که در سایر کشورها تمایلات شخصی بر سایر موارد ارجحیت دارد.
همین تفاوت اساسی منجر به این شده تا نظام ما بعد از ۴۰ سال همچنان پابرجا باشد و با اینکه فشارها و توطئههای مختلفی از سوی دشمنان علیه نظام جمهوری اسلامی ایران صورت میگیرد، اما شاهدیم که کشور ما در اوج این فشارها و تحریمها به پیشرفتهای مختلفی دست پیدا کرده است. البته در این مدت برخی بهدنبال تجزیه کشور بودند، اما اندیشه امام در حفظ تمامیت ارضی کشور به بهترین نحو ممکن اجرا شده است و از طرفی نفوذ کشور ما امروزه به دریای کارائیب نیز رسیده است.
اعتراف سناتورهای آمریکایی بر بیتأثیری تحریمها علیه ایران
امروزه دشمنان ایران و سناتورهای آمریکایی اعتراف میکنند که تحریمها مانعی برای پیشرفت جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه جوانان این مرز و بوم این تهدید را به فرصت تبدیل کردهاند که این دقیقاً همان اندیشه امام درخصوص اتکا به توان داخلی است. همچنین دشمنان میدانند که اگر کوچکترین خطایی از سوی آنها سر بزند، جواب محکمی دریافت خواهند کرد و دقیقاً مانند جوابی که در عینالاسد از نیروهای سپاه پاسداران گرفتند.
دفاعپرس: رابطه امام و امت در اندیشه امام خمینی (ره) چگونه بود و آیا اطرافیان امام توانستهاند اندیشه امام را به خوبی به مردم معرفی کنند؟
امام خمینی (ره) همواره همه امور را به مردم میسپرد و این رویکرد تفاوت اصلی امام راحل با سایر رهبران جهان بود و امام خمینی (ره) حتی نسبت به ارتشیهایی که در رژیم پهلوی فعالیت میکردند نیز به مردم توصیه داشتند تا با آنها مهربان باشند و دائم آنها را نصیحت میکردند. امام خمینی (ره) حتی ابتدا خود شاه را نیز نصیحت میکردند. ایشان همیشه به مردم توصیه میکردند که با یکدیگر مهربان باشند و خود نیز نگاهی محبتآمیز به مردم داشتند و همین رویکرد و نگاه بود که منجر به علاقه شدید مردم به وی شود.
امام خمینی (ره) از اینکه مقامات ارتش برای گروهبانهای آمریکایی ادای احترام نظامی قائل میکردند، ناراحت بودند و همواره بر حفظ اقتدار و ابهت ارتش تأکید داشتند. این اندیشه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ادامه داشت و با اینکه منافقین و حتی برخی از مسئولان فعلی بهدنبال انحلال ارتش بودند، اما ارتش امروز با اقتدار برای حفظ امنیت ایران اسلامی تلاش میکند. تمام اندیشههای امام راحل برگرفته از قرآن بود و در حقیقت راز موفقیت امام (ره) نیز همین نکته بود.
دفاعپرس: نحوه برخورد امام خمینی (ره) با بستگان مقامات پهلوی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه بود؟
انقلاب ما برعکس تمام انقلابهای دنیا، بعد از پیروزی، دست به انتقام نزد و هیچ قتل عامی نسبت به بستگان و اطرافیان مسئولان رژیم پهلوی صورت نگرفت. مستحضر هستید که در انقلاب فرانسه و روسیه، چنان قتل عامی صورت گرفت که حتی افراد بیگناه نیز از دنیا رفتند. انقلاب ما مبتنی بر قوانین اسلام بود و در اسلام نیز توصیهای بر مجازات افراد بیگناه نداریم و هر کس صرفا مسئول اعمال خود است، لذا در همان اوایل انقلاب، دادگاههای انقلاب تشکیل شد و این دادگاه فقط افرادی را محاکمه کرد که دست به جنایتهای مختلفی علیه مردم زده بودند. به طور کلی نوع برخورد امام با مسئولان آن دوران مبتنی بر رهنمودهای قرآن بود.
گفتگو از احسان یعقوبی
امام خمینی ره :زن و جایگاه رفیع و متعالی آن در جامعه
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاعپرس، نخستین روز از آخرین هفتهی بهمنماه امسال (ماهی که یادآور تاریخ و شور انقلابی است) مصادف است با بیستم جمادی الثانی، زادروز حضرت فاطمهی زهرا صلوات الله علیها، امالائمه. امابیها و همسر علی علیهالسلام. زنی که نمونهی اعلای مادر بودن بوده و هست و در طول تاریخ هیچ بدیل و نمونه دیگری نداشته و نخواهد داشت.
زنی که دختر پیامبر خدا، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم، همسر، ولی الله و وصی النبی بوده است و نتیجهی ازدواجش با علی مرتضی، امام حسن و امام حسین هستند که به قول پیامبر اکرم (ص) سید جوانان اهل بهشتند. زنی که مادر دختری مانند زینب کبری علیها السلام است که عقیلهی کربلا لقب گرفت و با کلام نافذی که حاصل تربیت مادر بزرگوارش بود حماسهی عاشورا را زنده نگه داشت.
باری، صلح حسن و رشادت حسین و کلام نافذ زینب کبری، جمله نتیجهی تربیت زنی است که خود دست پرورده ابرمرد تاریخ محمد مصطفی (ص) بوده است. حاصل ازدواج علی مرتضی و فاطمهی زهرا سلام الله علیها، سلسلهی ائمه معصومین سلام الله علیهم است.
به اذعان تمام علمای اسلام همین سلسلهی ائمه هدی بودهاند که آموزههای اسلام ناب محمدی را زنده نگه داشتهاند و به دیگر سخن ماندگاری اسلام و آموزههای اسلامی در طول تاریخ مدیون مجاهدت ائمهی هدی است که جمله از ابناء حضرت فاطمهی زهرا سلام الله علیها هستند.
چنین روزی میلاد یکی از نوادگان حضرت فاطمهی زهرا (س) نیز هست، امام سید روح الله مصطفوی خمینی(ره)، بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران. کسی که به مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی پرداخت و ظفرمندانه به ایران بازگشت و طومار تاریخ دو هزار و پانصد سالهی شاهنشاهی ایران را درنوردید و از نو بنیادی درانداخت و هزاران و میلیونها ایرانی مشتاق و عاشق نیز به استقبالش رفتند و مرد و مردانه ایستادند. از امامشان پیروی کردند. جانانه و با پایمردی انقلاب کردند و زنان و مردان با تمام وجود به جنگ با اهریمن بعثی رفتند و شهادت را بر زندگی با ذلت ارجحیت دادند.
به مناسبت میلاد حضرت فاطمه (ع) و روز زن؛ امام خمینی (ره) با اشاره به جنایاتی که نسبت به زنان در رژیم پهلوی شد در پیامی فرمودند: «امروز به برکت نهضت اسلامی زن عضو مؤثر جامعه تا حدودی مقام خود را یافته است».
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنهای (مد ظله العالی) در خصوص نقش بانوان فرمودند: «بنده زیاد برخورد میکنم با مادران شهیدان، با همسران شهیدان، با همسران جانبازان؛ این بانوی فداکاری که یک عمر زندگی خودش را میگذارد برای مدیریّت کردن و بهبود بخشیدن به زندگی یک معلول و جانباز، برای خاطر خدا؛ این چیز کوچکی نیست، اینها به زبان آسان است. آن مادری که دو فرزند، سه فرزند، چهار فرزند را در راه خدا داده و همچنان محکم ایستاده، به ما سفارش میکند که بایستید؛ محکم باشید! انسان واقعاً در مقابل اینهمه عظمت احساس خشوع میکند. اینها واقعیّتهای زنانهی جامعهی ما است که بسیار افتخارآمیز و مهم است».
آری؛ یکصدونوزدهمین زادروز امامخمینی (ره)، معمار کبیر انقلاب اسلامی (که چهل و یکمین جشن پیروزی انقلاب اسلامی را در همین بهمن سالجاری شاهد بودیم)، نوادهی فاطمهی زهرای طاهرهی مطهره را به راستی باید بر مردمی که همواره به آرمانهای امامشان وفادار بوده و هرگز از خط و راه و مسیر و منش رهبرشان تخطی نکردهاند هزاران بار تبریک و تهنیت و شادباش گفت. میلاد در میلاد مبارک.
۱۲بهمن۵۷؛ بازگشت امام به آغوش امت/ کارشکنیهای نهضت آزادی خنثی شد
پنجشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ امام خمینی بالاخره بعد از ۱۵ سال تبعید در ساعت ۹:۲۷ صبح با یک فروند جمبوجت هواپیمایی فرانسه با حدود ۲۰۰ همراه به ایران بازگشتند.
سوم بهمنماه چند روز بعد از انتشار خبر ورود قریبالوقوع امام خمینی به میهن اولین نهاد انقلاب با نام «ستاد استقبال از امام» تشکیل شد.
کمیته استقبال از نمایندگان، احزاب و اقشار مختلف مردم تهران تشکیل شد تا مراسم استقبال را هرچه باشکوهتر برگزار کند و در این ستاد قریب ۶۰ هزار نفر مسئولیت حفاظت از جان امام و انتظامات مراسم را در شرایطی برعهده گرفتند که هنوز کابینه بختیار بر کشور حاکم بود.
در سالگرد ورود امام خمینی به میهن برآن شدیم در این گزارش، مروری بر رویدادهای آن روز که از ورود حضرت روح الله در فرودگاه مهرآباد آغاز و به حضور ایشان در مدرسه رفاه ختم شد بیندازیم.
آماده سازی فرودگاه مهرآباد و بهشت زهرا
آماده سازی فرودگاه مهرآباد به عنوان اولین مکانی که قرار بود امام به آن وارد شوند بخش مهمی از کار واحد تدارکات کمیته استقبال بود. آماده کردن گروه سرود نیز از جمله این تدارکات بود که اکبر براتی در مورد آن بیشتر توضیح میدهد و میگوید: «کمیته استقبال یک گروه سرود هم آنجا آورده بود تا به هنگام ورود حضرت امام سرود بخوانند. یک گروه از خردسالان دختر در ایوان مشرف به سالن مستقر بودند و سرود «خمینی ای امام…» را میخواندند. قرار بود حضرت امام بعد از ورود به سالن فرودگاه سخنرانی کنند برای همین میکروفونی نزدیکی پلههای فرودگاه قرار داده بودند».
همچنین مهمترین بخش آمادهسازی بهشت زهرا، بخش صوتی و تصویری بود که در واحد تدارکات این کار با کمک اعضای گروه فلاح انجام شد؛ از دیگر کارهایی که در بهشت زهرا انجام شد، ساختن جایگاهی برای سخنرانی امام بود. این کار برعهده اعضای مؤتلفه گذاشته شده بود. یکی از مهمترین مباحثاتی هم که در بخش آمادهسازی بهشتزهرا پیش آمد، بحث تعیین گروه یا فردی برای خوشآمدگویی به امام بود که سازمان مجاهدین در تلاش بود این کار را به عهده بگیرد.
آیتالله خزعلی در این مورد گفته بود: «یکی از مسائلی که در کمیته مورد بحث واقع شد، تعیین خواننده بیانیه پیش از سخنرانی امام خمینی بود. تصمیم بر این بود که این امر بر عهدهی یکی از افراد خانواده شهدا باشد. «پدررضاییها». نامزد این کار بود. اما شهید مطهری و اینجانب تأکید داشتیم بهتر است این امر به خانوادهی شهیدانی غیر از سازمان مجاهدین واگذار شود»
سرانجام با مخالفتهایی که از سوی چهرههایی همچون مطهری، کروبی، انواری و معادیخواه صورت گرفت تصمیم برآن گرفته شد، بادامچیان و معادیخواه جز گردانندگان تریبون باشند و مرتضایی فر هم مسئولیت شعار را برعهده بگیرد.
هنگامی که امام در جایگاه قرار گرفت ابتدا مرحوم شهید مطهری سخنرانی کوتاهی کردند. سپس قرار بود اول آقای ناطق نوری یک خیرمقدمی بگوید و بعد آقای مفتح صحبت بکند که این برنامهها هیچکدام اجرا نشد. قاسم امانی پسر شهید حاج صادق امانی به عنوان فرزند شهید برنامهای اجرا کرد.
تدارکات و برنامههای کمیته استقبال در فرودگاه
کمیته استقبال از امام تشریفات خیلی سادهای برای خوشآمدگویی ایشان در نظر گرفته بود. در سالن فرودگاه، شعارهای مفصل یا کوتاهی بر پارچههای سفید نوشته و در اطراف آویخته شده بود.
همچنین این کمیته تدارکاتی نیز برای ایجاد نظم در نظر گرفته بود. مهمترین این تدارکات مشخص کردن جایگاه افراد و دعوتشدگان بود؛ مهدی چمران در مورد جایگاه شخصیتها، میگوید: «روحانیون، شخصیتها، اقلیتهای مذهبی، بسیاری از شخصیتهای سیاسی زندانرفته و روحانی و تمام کسانی که میشناختیم، همه آمدند و دورتا دور سالن ایستادند. دورتادور سالن پُر از جمعیت بود.»
بعد از اجرای سرود، خیر مقدمی از سوی آقای شادنوش خوانده شد؛ آیت الله مطهری برای خوشآمدگویی به امام، دانشجویی را به نام نصرتالله شادنوش انتخاب کرده بود.
براساس اطلاعات موجود بعد از خیر مقدم، احتمالاً صباغیان که در کنار امام قرار گرفته بود، قصد سخنرانی داشت اما امام بلافاصله صحبتهای خود را آغاز کردند و صباغیان موفق به سخنرانی نشد. امام در هشت دقیقه سخنرانی ضمن تشکر از عواطف طبقات مختلف مردم فرمودند: «ما فقط قدم اول پیروزی را برداشتهایم و آن اینکه خائن اصلی را که محمدرضا نام دارد از صحنه کنار بردهاید. پیروزی ما وقتی است که دست تمام اجانب کوتاه شود و تمام ریشههای سلطنتی از این مرز و بوم بیرون برود.»
بعد از سخنرانی امام طبق برنامهی کمیته استقبال قرار بود مستقبلین به امام معرفی شوند و سپس گزارش کمیتههای نفت و اعتصابات نیز ارائه شود اما هجوم به سالن فرودگاه و انتظار مردم در بیرون از آن در عمل این برنامهها را به هم ریخت و کمیته استقبال از امام مجبور شد ایشان را هرچه زودتر از فرودگاه به بیرون منتقل کند.
ماجرای قطع خبر ورود امام به کشور در تلویزیون پهلوی
کارمندان تلویزیون که در اعتصاب به سر میبردند، به مردم قول داده بودند به هر نحو که شده ورود امام به ایران را از تلویزیون پخش کنند، بنابراین تیمی از سوی رادیو و تلویزیون در فرودگاه مستقر شد تا مراسم را به صورت مستقیم پخش کند، اما تلویزیون رژیم پهلوی تنها صحنههای ابتدایی ورود امام را نشان داد.
در این صحنههای اندک، مجری تلویزیون ظاهر شد و گفت هواپیمای امام خمینی به سلامت در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. در این زمان تلویزیون فقط یک لحظه از فرود هواپیما را نشان داد و برنامه قطع شد.
روایتها حاکی از آن است، هنگامیکه مراسم بازگشت امام خمینی از رادیو و تلویزیون پخش میشد یک گروهان جدید از مأموران فرمانداری نظامی وارد محوطه جام جم شدند و کسانی را که مبادرت به پخش این برنامه کرده بودند بازداشت کردند، ولی در بیرون محوطه تلویزیون آنها را آزاد کردند.
از سوی دیگر به واحدهای سیار مستقر در بهشت زهرا اطلاع داده شد که خود را از مهلکه دور کنند، با این حال مأموران نظامی در بهشت زهرا اعضای این واحدهای سیار را نیز دستگیر کردند اما این عده نیز آزاد شدند.
همچنین یک مقام مدیریتی تلویزیون در آن مقطع پیرامون این موضوع توضیحات بیشتری ارائه داد و گفته بود: «از آنجایی که دستگاههای ما در طول دو سه ماه خوابیده بود، لذا قرار شد فقط قسمت اول مراسم یعنی مراسم ورود امام خمینی در فرودگاه مهرآباد بهطور مستقیم پخش شود و بقیه را فیلمبرداری کنیم و بعد یعنی شب پخش کنیم، اما به علت آنکه وسایل و تجهیزات کامل نبود، در نتیجه پخش مستقیم فرودگاه هم عملی نشد.»
تهیه ماشین ضدگلوله
ماشین ضد گلوله برای انتقال امام از فرودگاه به بهشت زهرا و مدرسه رفاه یکی دیگر از موارد امنیتی بود که کمیته استقبال برای حفظ جان امام تدارک دیده بود. محسن رفیقدوست در مورد نحوه تهیه این ماشین که مأمور آمادهسازی آن شده بود میگوید: «برای انتقال امام از فرودگاه به داخل شهر، به دنبال تهیه ماشین بودیم. یکی از برادرانمان به نام حاج علی مجمعالصنایع، بلیزری داشتند که آن را برای این کار انتخاب کردیم. سپس به کارخانه شیشهسازی میرال فشار آوردیم تا شیشههای عقب و دو طرف این ماشین را ضدگلوله کند. بدنههای ماشین را هم، به خصوص قسمتی را که قرار بود امام بنشینند، فولاد کار گذاشته بودیم. در هر صورت ماشین را، آن گونه که در حد خودمان بود به صورت ضد گلوله درست کرده بودیم»
طبق برنامهی کمیتهی استقبال قرار بر این بود که پس از اتمام سخنرانی امام در فرودگاه، ایشان به دانشگاه تهران و سپس بهشت زهرا حرکت کنند. قبل از سوار شدن امام در بلیزر به واسطه دخالت نیروی هوایی و قصد آنان برای بردن امام، درگیری جزئی میان نیروهای انقلابی و پلیس رخ داد.
ماشین مخصوص امام در داخل باند بود، هنگامیکه امام و حاج احمد از دری که رو به باند بود خارج شدند، نوبت بهیاران امام رسید که افسری مانع ورود آنان به باند شد. آنان که احتمال ربوده شدن امام توسط افسران نیروی هوایی را داده بودند مقاومت کردند و با وجود تهدید آنان به تیراندازی وارد باند فرودگاه شدند. از جمله این افراد میتوان به شهید عراقی، حجتالاسلام فردوسیپور، حجتالاسلام خلخالی اشاره کرد.
امام در حین سوار شدن دست به در ماشین گرفت و رو کرد به افسران حاضر و فرمودند: «تا کی خوابید؟ چرا بیدار نمیشوید؟ این بختیار خائن آبروی شما را برد. بیدار شوید». پس از این سخنان همهی آنان از ماشین فاصله گرفتند و سرافکنده به عقب رفتند. در نتیجه ماشین نیروی هوایی به تصرف نیروهای انقلابی درآمد. در این زمان ماشین بلیزری که کمیتهی استقبال در نظر گرفته بود به باند فرودگاه رسید و امام به آن ماشین منتقل شدند.
رفیق دوست میگوید: «بعد از آنکه امام همراه احمد آقا سوار ماشین شدند، به طرف بهشت زهرا به راه افتادیم. گروه اسکورت، آن چنان که سازماندهی کرده بودیم، در دو طرف ماشین قرار گرفتند و من در وسط آنها بودم. این گروه (اسکورتها) تا دم فرودگاه کارشان طبق برنامه بود، ولی همین که به خارج از فرودگاه رسیدیم همه چیز به هم خورد. چون مردم ماشین امام را احاطه کرده بودند و میان ماشینهای اسکورت و ماشین ما فاصله افتاده بود، بدینترتیب دیگر اگر اسکورتها هم بودند فایدهای نداشت».
کارشکنی نهضت آزادی در مراسم استقبال از امام
اسدالله بادامچیان که مسئولیت اداره بهشت زهرا را در زمان سخنرانی امام خمینی بر عهده داشت روایت جالبی از کارشکنی نهضت آزادی در مراسم استقبال از بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ارائه میدهد و میگوید: «ما برای خروج امام از بهشت زهرا چهار راه در نظر گرفته بودیم. اداره بهشت زهرا دست من بود و مدیر تبلیغات هم بودم. راهپیمایی سال ۵۶ و ۵۷ با همراهی ما و آقای تهرانچی شکل میگرفت و در این برنامه هم مسئول اداره بهشت زهرا بودم. آقای مطهری هم مسئول اداره فرودگاه بود. در این گیر و دار قرار بود نهضت آزادیها به من بگویند که امام را از کدام راه ببریم. وقتی از فرودگاه مهرآباد بیرون آمدند، نهضتآزادیها میخواستند سوار ماشین امام شوند و برای مردم کنار امام دست تکان دهند ولی حاج احمد نگذاشت و گفتند فقط من، امام و محسنرفیقدوست که راننده بود باید در ماشین باشیم.»
ماجرای لغو سخنرانی امام در دانشگاه تهران
به دلیل ازدحام زیاد جمعیت برخی از برنامههای کمیته استقبال تغییر کرد، یکی از آن برنامهها سخنرانی امام در دانشگاه تهران برای پایان بخشیدن به تحصن علما بود (علما و مردم در دانشگاه تهران در اعتراض به ممانعت از ورود امام به ایران تحصن کرده بودند). حدود ساعت یازده و سی دقیقه اتومبیل امام به مقابل دانشگاه رسید. مأموران انتظامات به شدت تلاش میکردند از هجوم مردم به خیابان مسیر جلوگیری کنند اما موفق به آرام کردن مردم نشدند؛ به همین علت امام خمینی موفق به سخنرانی مقابل دانشگاه نشد.
رفیقدوست در مورد تصمیم برای برهم زدن برنامه دانشگاه میگوید: «وقتی به دانشگاه تهران نزدیک شدم جمعیت متراکم بود و ازدحامشان بیشتر. حضرت امام آنجا هم پرسیدند: «مگر قرار نیست ما برویم دانشگاه و پایان تحصن علما را اعلام کنیم؟» من گفتم که اکثر علما به فرودگاه آمده بودند، گذشته از این، نمیشود توقف کرد و باید حرکت کنیم و ایشان موافقت کردند».
انتقال امام با هلیکوپتر به سمت بهشت زهرا
پس از آنکه امام موفق نشد در دانشگاه تهران به سخنرانی بپردازد، به سمت بهشت زهرا حرکت کردند. این روایتی است که ازسوی هاشم صباغیان بیان شده است.
او گفته بود: در طول مسیر امام به احساسات مردم پاسخ میداد، ماشین بلیزر از در شرقی بهشت زهرا وارد شد اما در همان ابتدای ورود، ماشین خراب شد و قادر به حرکت نبود. بنابراین برای ادامه مسیر و رفتن به قطعهی هفده از هلیکوپتری استفاده شد که وابسته به ارتش بود و در اختیار یگان مهندسی یکی از پادگانهای نیروی هوایی مستقر در مهرآباد قرار داشت و بهطور خودجوش در اختیار امام و دیگران قرار گرفته بود. وقتی در اثر ازدحام جمعیت، اتومبیل امام از کار افتاد، ایشان را به وسیله این هلیکوپتر ابتدا به قطعهی شهدا بردند تا سخنرانی خود را ایراد کنند.
براساس برنامهریزی کمیته استقبال قرار بر این بود که بعد از اتمام برنامههای بهشت زهرا ایشان را به مدرسهی رفاه ببرند. اعضای مستقر در کمیته نیز مقدمات فرود را در اطراف مدرسه آماده کردند، «اما به درخواست امام به منزل آقای کشاورز رفتیم؛ این روایت به نقل از حجت الاسلام ناطق نوری مکتوب شده است».
در مدتی که امام در منزل کشاورز در حال استراحت بودند، اعضای کمیته بیخبر از سلامتی ایشان احتمال میدادند امام توسط رژیم ربوده شده باشد؛ نگرانی ربودهشدن امام به میزانی بود که نهضت آزادی از طریق دولت این مسئله را پیگیری کرد. بالاخره فرزند امام (حاج سید احمد خمینی) با کمیته استقبال تماس گرفت و آنان را از محل استقرار امام و سلامتی ایشان باخبر کرد. اعضای کمیته نیز همان شب امام را به مدرسهی رفاه انتقال دادند.
استقرار امام در مدرسه رفاه
شب ۱۲ بهمن شهید بهشتی و شهید عراقی و تعداد دیگری از نیروهای انقلاب به منزل آقای کشاورز رفتند و امام خمینی را به رفاه آوردند. با ورود امام، حاضران در مدرسه برای استقبال از امام شعارهایی همچون «درود بر خمینی» را سر دادند. امام نیز به احترام آنان بر روی پلههای مدرسه رفاه حدود ۱۵ دقیقه سخنرانی کرد و از آنان تشکر کرد و فرمودند: «درود بر شما که رفتید در لوله تانک دشمن، خمینی چه کاره است».
منبع: مهر
روایت مهماندار هواپیمای ایرفرانس از آرامش امام خمینی (ره) در راه بازگشت به میهن
دولت بختیار از پرواز انقلاب جلوگیری کرد. همراهان امام خمینی (ره) برای اجاره هواپیما با شرکتهای هواپیمایی وارد مذاکره شدند. آنها «حاضر نمیشدند که قبول ریسک کرده و حامل امام و همراهان به سوی ایران بشوند». سرانجام شرکت ایرفرانس با شرایطی این مسافرت را قبول کرد.
شرکت ایرفرانس دو مشکل داشت، عدم تأمین از سوی دولت ایران و عدم آمادگی فرودگاه تهران به دلیل تعطیلی چند روز گذشته و ادامه اعتصاب. مسئولین کمیته استقبال با مسئولین سازمان هواپیمایی کشوری وارد مذاکره شدند تا فرودگاه را از هر جهت برای فرود هواپیمای امامخمینی مهیا سازند. از طرف دیگر مسئولین کمیته با دولت نیز مذاکراتی به عملآوردند و دولت رسماً موافقت خود را به شرکت ایرفرانس اعلام کرد. کمیته استقبال با صدور اطلاعیه اعلام کرد: «دولت با فرود آمدن هواپیمای ایرفرانس حامل حضرتآیتالله العظمی امام خمینی موافقت نمود».
شرکت ایرفرانس پس از تضمین کافی، بلیط ۴۰۰ نفر از همراهان امام خمینی (ره) را صادر کرد؛ امّا در آخرین لحظات دست به یک عمل احتیاطی زد و نیمی از بلیطهای مسافرین را پس گرفت تا به جای آنها سوخت اضافی بزند که در صورت موفق نشدن بهفرود، بتواند به پاریس برگردد.
آخرین دیدار امام (ره) با پلیس فرانسه
امام خمینی (ره) در عصر روز یازدهم بهمن با پیامی به ملت و دولت فرانسه از مهماننوازی آنها تشکر کردند. امام خمینی (ره) در آخرین ساعات آخرین روز تبعید، رئیس پلیس نوفللوشاتو را نیز به حضور پذیرفتند. وی به همراه گارد حفاظت خدمت امام رسید. رئیس پلیس نطقی ایراد کرد و افزود: «از برکت وجود شما در نوفللوشاتو با شخصیتهایی آشنا شدیم و بزرگانی را ملاقات کردیم که هرگز در دوران عمرمان فکر نمیکنیم دیدار آنان برایمان امکان داشت.» امام خمینی (ره) نیز متنی را به عنوان تشکر از زحمات پلیس آماده کرده بودند که به زبان فرانسه ترجمه شد و پس از قرائت به آنان تسلیم شد.
هدیه دختران نوفللوشاتو به امام خمینی
از سوی ساکنان نوفللوشاتو نیز یک شیشه حاوی خاک فرانسه به امام خمینی (ره) هدیه شد. داستان از این قرار بود که در آخرین لحظات که امام در حال آماده شدن برایحرکت به سوی فرودگاه بودند دو دختر فرانسوی جلوی اقامتگاه امام خمینی (ره) آمدند و با آقای فردوسیپور صحبت کردند و وقت ملاقات با امام (ره) خواستند. وی عذر آورد که امام (ره) در حال جمع کردن اثاثیه هستند. آنها یک شیشه محتوای خاک که لاک و مهر شده بودند به وی دادند تا به امام (ره) برساند و دو عکس با امضای امام (ره) برای آنها بیاورد. آنها توضیح دادند که رسم مردم فرانسه این است که کسی را که خیلی دوست دارند هنگام خداحافظی نفیسترین چیز یعنی خاک فرانسه را هدیه میکنند. امام خمینی (ره) نیز در پاسخ آنها دو عکس امضا کردند و برای آنها ارسال کردند.
امام خمینی (ره) در آخرین نماز جماعت مغرب و عشا در جمع دوستان و هواداران خود حاضر شدند و پس از نماز گزاردن به یکی از وعاظ گفتند تا برای آنهایی که موفق بههمراهی با پرواز امام (ره) نشدهاند صحبت کند و بگوید: «این سفر، سفر خطرناکی است. معلوم نیست ما به سلامت به ایران برسیم. شاید این پرواز را در هوا یا زمین بزنند. شما نگران نباشید، اصرار نکنید با من باشید. بگذارید من بروم اگر خطری بود برای من باشد». پس از سخنرانی مفصل سخنران و نقل سخنان امام، گریه و زاری از هر سو بلند شد و هر کس با زبانی میگفت: اگر برای شما خطری هست ما پیشمرگ شماییم. امام (ره) برای همه دعا کردند و سرانجام برای باقی ماندگان نیز پرواز دیگری تهیه شد.
حضور امام (ره) در فرودگاه شارل دوگل
امام خمینی (ره) پس از ساعتی از شب گذشته به سوی فرودگاه دوگل در حومه پاریسحرکت کردند. پلیس فرانسه تشریفات را در حد امکان رعایت کرد. پنج هزار نیروی ژاندارم، پلیس و نیروهای مخصوص در دو طرف جاده نوفللوشاتو تا فرودگاه مستقر شده بودند.
صدها نفر ایرانی در فرودگاه دوگل حاضر شده بودند تا امام خمینی (ره) را بدرقه کنند. آنها یکسره شعار میدادند؛ فرودگاه با دهها عکس از امام خمینی (ره) تزئین شده بود و عدهای مشغول خواندن سرودهای انقلابی بودند. حدود ساعت ۱۱ به وقت محلی امام خمینی (ره) سوار بر هواپیما شدند و به دنبال او پنجاه تن از همراهان و ۱۵۰ خبرنگار سوار شدند. ساعت حدود یک به وقت فرانسه (۳:۳۰ به وقت تهران) هواپیمای حامل امام از فرودگاه شارل دوگل به پرواز درآمد.
روایت مهماندار هواپیمای ایرفرانس از آرامش امام
هواپیمای امام خمینی (ره) غرشکنان از فرودگاه شارل دوگل به سوی آسمان پرواز کرد. امام خمینی (ره) که از تلاشهای آخرین روز پاریس خسته بودند پس از لحظاتی نماز شب را در طبقه دوم به جای آوردند و سپس در کف هواپیما خوابیدند. مهماندار هواپیما که از آرامش امام خمینی (ره) تعجب کرده بود نقل کرد که آیتالله اندکی بعد از سوار شدن به هواپیما، به طبقه بالای هواپیما رفت نمازش را خواند و بعد روی دو پتو خوابید. خبرنگاران با همراهان امام (ره) مصاحبه میکردند هر کس سخنی میگفت، یکی احساسات خود را بیان میکرد، دیگری احتمال برگرداندن یا سرنگونکردن هواپیما را میداد، همگی در یک چیز همانند بودند و آن نگرانی.
پس از طلوع فجر امام خمینی (ره) به نماز ایستادند و یاران نیز به او پیوستند و نماز صبح را با جماعت در هواپیما اقامه کردند. ساعت نزدیک هشت به وقت ایران بود که مهماندار پشت بلندگو رفت و اعلام کرد هم اکنون در آسمان ایران وارد شدیم. امام خمینی (ره) با شنیدن این جمله، لبخندی بر لبان شأن نقش بست.
منبع :دفاع پرس